نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علیرضا پرویشی ¹
• بهزاد صابر ²
• یوسف خیروری ³

¹ گروه مهندسی عمران، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران

² دانشجوی کارشناسی ارشد گروه مهندسی عمران، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران

³ دانشجوی دکتری گروه مهندسی عمران، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

در این پژوهش روند خشکسالی در حوضه دریاچه ارومیه طی دوره ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۴ با استفاده از ترکیب شاخص‌های هواشناسی و سنجش‌ازدور مورد ارزیابی قرار گرفت. خشکسالی هواشناسی با شاخص‌های SPI و SPEI و خشکسالی زراعی و پوشش گیاهی با استفاده از شاخص‌های VCI (بر پایه NDVI)، TCI (بر پایه دمای سطح زمین) و شاخص ترکیبی VHI پایش شد. نتایج نشان داد که سال‌های ۲۰۰۸، ۲۰۱۷، ۲۰۲۳ و به‌ویژه ۲۰۲۴ بحرانی‌ترین دوره‌های خشکسالی بوده‌اند؛ به‌طوری‌که در سال ۲۰۲۴ بیش از ۸۰ درصد منطقه دارای دمای بالاتر از ۳۱۵ کلوین و هم‌زمان مقادیر VCI و VHI کمتر از ۳۰ درصد ثبت شده است که نشانه بروز تنش شدید زراعی و کاهش توان زیستی پوشش گیاهی است.در مقابل، سال ۲۰۱۸ به‌عنوان سال بازیابی اکولوژیک ثبت شده و بیش از ۷۰ درصد منطقه دارای NDVI بالاتر از 4/0 و TCI در محدوده بدون تنش حرارتی بوده است. تحلیل مکانی–زمانی داده‌ها نشان می‌دهد که پس از سال ۲۰۲۱ شدت خشکسالی در منطقه از الگوی وابسته به بارش به الگوی غالباً حرارتی تغییر یافته و این امر باعث شده است که حتی در دوره‌های بارشی کوتاه‌مدت نیز پوشش گیاهی توان بازیابی کامل را نداشته باشد. بر این اساس، مدیریت خشکسالی در حوضه دریاچه ارومیه باید علاوه بر تأمین منابع آبی، کنترل تنش حرارتی و کاهش دمای سطح زمین را به‌عنوان یک ضرورت راهبردی در نظر بگیرد.

کلیدواژه‌ها

• خشکسالی زراعی
• خشکسالی اقلیمی
• دشت ارومیه
• تحلیل خشکسالی

موضوعات

• آب و سازه‌های هیدرولیکی